Sandy Denny - No more sad refrains, de allermooiste stem

SANDY DENNY – NO MORE SAD REFRAINS, DE ALLERMOOISTE STEM

Ik begon mijn serie over de tien beste cd’s aller tijden met de mooiste mannelijke stem, die van Marvin Gaye. In sommige andere afleveringen speelde de stem ook een hoofdrol, bijvoorbeeld in die over Kate & Anna McGarrigle en over Robert Wyatt. Bij de andere deelnemers aan de reeks werd de loftrompet gezongen over de stemmen van Dylan (Peter en Willem) en Neil Young (Ad). Ik sluit mijn bijdrage aan de serie af met de allermooiste stem die ik ken, die van de Engelse zangeres Sandy Denny. Een stem die me elke keer weer diep raakt, een stem als van een engel, niet van deze wereld.

Sandy werd geboren in 1947 en stierf veel en veel te jong, in 1978, op 31-jarige leeftijd, na een val van de trap in een depressieve periode.  Sandy belandde als zangeres in het Engelse folkcircuit en kwam via The Strawbs bij Fairport Convention.  Fairport was de vertegenwoordiger bij uitstek van de Engelse folk-rock, het Britse antwoord op Dylan en The Band. Na een tijdje verliet Sandy de groep, richtte Fotheringay op, zong een onvergetelijk duet met Robert Plant in The Battle of Evermore op Led Zeppelin IV, kwam even terug bij Fairport en maakte vier solo-lp’s.  In 1970 en 1971 werd ze gekozen tot beste Britse zangeres, maar tot een grote internationale doorbraak kwam het nooit.

Sandy was niet alleen een zangeres, maar ook een songwriter. Ze kon niet alleen Engelse traditionals geweldig interpreteren, maar schreef zelf werkelijk het ene na het andere prachtige lied.  Het tweede nummer dat ze schreef was Who knows where the time goes?,  vooral bekend in de uitvoering op Unhalfbricking van Fairport Convention uit 1969, met subtiele, grandioze begeleiding op de gitaar door Richard Thompson.  Het geldt als het beste Engelse folknummer aller tijden en sluit af met de practhige regels:

So come the storms of winter

And then the birds in spring again

I have no fear of time.

For who knows how my love grows?

Who knows where the time goes?

In de tekst van deze klassieker zitten veel beelden en thema’s die steeds weer terugkeren in haar werk: het Engelse plattelandslandschap, de zee, afscheid nemen, eenzaamheid, onzekerheid, zoeken naar liefde, melancholie.  De mid-tempoballad is de muzikale vorm die ze koos bij haar poëtische teksten en altijd is er die alt, loepzuiver,  met een prachtige timing, de stem waarmee ze een diepere laag in de liederen aanboorde. Jim Irvin schreef in een groot artikel in het blad Mojo over Sandy’s “remarkable ability to creat songs which felt simultaneously ancient and modern, and to sing them in a voice that made the simplest lyrics profound”.

Ik leerde Fairport en Sandy kennen op de middelbare school. Ik denk via Ger Tempel, die me ook met Zappa, Jethro Tull en Emerson, Lake and Palmer in contact bracht. Sinds die tijd zijn Fairport en Sandy altijd bij me gebleven.  Onder andere via Christine Otten, die ik eind jaren zeventig ontmoette, later schrijfster werd en in haar boek Blauw Metaal over Sandy schrijft.

Het valt niet mee om een favoriete cd van Sandy aan te wijzen. Het makkelijkst zou het zijn om in 2011 verschenen19-delige uitgave van het complete werk op te voeren, inclusief prachtige demo’s  (Stranger to Himself, One More Chance) en alternatieve takes.  De liefhebbers kunnen die box vinden op Spotify. De afzonderlijke albums komen allemaal net niet in aanmerking.  De eerste Fairport-cd’s bevatten naast Who knows where the time goes? prachtsongs als A Sailor”s Life en Fotheringay. Het Fairport-album Liege and Lief is ongetwijfeld het absolute hoogtepunt van de Engelse folk-rock en bevat Sandy-hoogtepunten als Matty Groves, Farewell, Farewell en Crazy Man Michael.  In haar latere jaren ontwikkelde Sandy zich echter muzikaal verder en werd het repertoire brede dan folk-rock. Voor het album met de band Fotheringay geldt iets soortgelijks als voor Liege and Lief: het telt helaas mindere nummers naast absolute klassiekers als The Pond and The Stream. Late November, The Sea en The Banks of the Nile. Op Fairports Rising for the Moon schittert Sandy op het titelnummer, op Stranger to himself en vooral op het anti-oorlogsepos One More Chance (met uithalen die door merg en been gaan).

De vier solo-cd’s van Sandy (The North Star Grass Man and the Ravens, Sandy, Like an Old Fashioned Waltz en Rendezvous) zijn een zoektocht naar een ander, breder muzikaal idioom.  Ook deze albums bevatten hoogtepunten (Next Time Around, John the Gun, The North Star Grass Man and The Ravens, It “ll Take A Long Time, Dylans Tomorrow is a Long Time, Listen, Listen, The Lady, Bushes and Briars, Solo, No End, I wish I was a fool for you, Take Me Away, One Way Donkey Ride, I’m a Dreamer, All our Days, No More Sad Refrains) naast minder geslaagde nummers, de productie is vooral op de twee laatste cd’s overdone, compleet met strijkarrangementen.

Ik heb getwijfeld over de in 1998 postuum verschenen live-cd, met het laatste optreden van haar laatste toer, Gold Dust. Haar stem is hier door leeftijd, sigaretten en drank niet meer zo hoog en zuiver als voorheen, maar wat ze inlevert wordt goedgemaakt door een doorleefde interpretatie en extra mooie timing. Het is verleidelijk in deze ontroerende live-cd met de mooiste nummers van haar soloplaten Sandy’s kroniek van een aangekondigde dood te zien.

Uiteindelijk kies ik voor de chronologisch geordende dubbel-verzamelaar No More Sad Refrains, waarop ongeveer alle nummers die ik in dit stuk genoemd heb in volle glorie te besluisteren zijn. En afsluit met het magistrale titelnummer:

Here comes the morning how it pleases

It always brings me something new

Its golden light will wash away the dust of yesterday

If I try it may let me forget you

And when these winter days are over

I mean to set myself upon my feet

I see me as something that I have never been

And I'll pick up the pieces that will make the girl complete

I'll be smiling all the time at everybody

My friends will tell me I'm just not the same

I won't linger over any tragedies that were

And I won't be singing any more sad refrains