“Sommige mensen denken bij fietsen automatisch aan verwondingen en de dood. Aan het eind van de negentiende eeuw was er angst dat fietsers, door het weer gaan gebruiken van de enorme bilspieren en verlengde armen van onze apen-voorouders, tot een achteruitgang van de menselijke soort zouden leiden.”
Bovenstaand citaat komt uit het boek France, an adventure history van Graham Robb, een Britse wetenschapper en schrijver, die eerder de boeken The discovery of France en Parisians publiceerde. Boeken waaruit een enorme liefde voor en kennis van Frankrijk van alle pagina’s spat. Bijzonder is dat hij zijn onderzoek in de regio’s van Frankrijk samen met zijn vrouw al fietsend verricht. Hij komt daardoor op bijzondere plekken diep in Frankrijk. De essays in France gaan over verschillende streken in verschillende periodes, van het oude Gallië tot en met de gele hesjes onder Macron (met de rotonde als symbolisch actiepunt). Het is een vorm van ontrafelende “slow” geschiedschrijving met een sociaal-geografische invalshoek.
Een voorbeeld: fietsend op een landweg in de Provence kregen ze te maken met de enorme agressie van een Franse automobilist, die ze letterlijk van de weg wilde rijden. Robb beschrijft eerst de hekel aan vreemden die sterk is in de Provence, maar komt er uiteindelijk achter dat hier iets heel anders aan de hand was. In de Provence wonen veel Roma’s en er waren plannen van president Sarkozy om hun kampen te ontmantelen, zonder onderscheid tussen illegale migranten en de “Gitanes” die al heel lang rond Marseille wonen. De Roma-automobilist zag Robb en zijn vrouw aan voor hoogopgeleide Franse toeristische fietsers, zij vertegenwoordigden voor hem het plan van Sarkozy. Hij bond in toen zij hem in het Engels antwoordden op zijn scheldpartijen.
 |
| Foto van Henri-Cartier Bresson uit 1923, gezien in museum van Hyères |
De opvatting over de gevaren van het fietsen uit de negentiende eeuw kende ik niet. Hij past in een bekend patroon, waarbij nieuwe technische ontwikkelingen worden begroet met angst en doemvoorspellingen. Toen de stoomtrein begon te rijden in de negentiende eeuw was er angst dat het lichaam van de mens de onvoorstelbare snelheid van 40 kilometer per uur niet aan zou kunnen en dat de koeien geen melk meer zouden geven. Door de radio zouden de kranten verdwijnen, door de televisie de radio en door de computer en internet de televisie. En nu kennen we bijvoorbeeld de wijdverbreide angst dat computerspelen en social media leiden tot verarming van menselijke contacten.
Het boek van Robb laat vooral zien dat fietsen juist niet tot een achteruitgang van de menselijke soort leidt, maar leidt tot het gebruik van alle zintuigen, tot ontdekkingen en menselijke interactie. Mooi is het verhaal over hoe Robb en zijn vrouw voor de etappekoers Tour du Doubs uitfietsen op hun toerfietsen met fietstassen, juichend over de eindstreep gaan en door de toeschouwers luid bejubeld worden. Rob citeert uit een boek van Donald Cuskie, een Schotse dominee die in de Tweede Wereldoorlog in Grenoble joden en piloten hielp: “Arme mens, hij moet vertrouwen op een rammelende fiets. Uiteindelijk komt hij erachter dat God meer kan doen met een mens op een rammelende fiets dan een tiran met legerdivisies.”
Graham Robb, France. An adventure history. Picador, 529 pagina’s. Ook vertaald in het Nederlands.
 |
| De stierenkop/het fietsstuur van Picasso. |
