"Zit Wim Bot ook in de zaal?" Achterhaald door het verleden. Een halve eeuw politieke herinneringen, aflevering 18

 “Zit Wim Bot ook in de zaal?” Plaats van handeling: Theater de Veste in Delft op 6 oktober 2016. Samen met oud-wethouder Corina Heuvelman bezoek ik De Grote Geschiedenisshow, de toneelversie van het onvolprezen radioprogramma Onvoltooid Verleden Tijd. Van de partij deze avond zijn Jos Palm, Nelleke Noordervliet, Elsbeth Etty, Frank Westerman en Wim Berkelaar.

Aankondiging van De Grote Geschiedenisshow

Midden in verhalen over de jaren zestig en zeventig en de protestgeneratie stelt Wim Berkelaar uit het niets tot mijn stomme verbazing deze vraag. Ik mag gaann staan en Wim begint te vertellen over hoe hij in de jaren tachtig een avond van de Internationale Kommunistenbond in Utrecht bezocht over El Salvador. Hij vertelt de zaal dat ik hem die avond meldde dat hij vooral niet op slappe reformistische partijen als PSP en CPN moest stemmen. En zo werd ik in Delft onverwacht achterhaald door mijn verleden. Hoe Wim Berkelaar wist dat ik in de zaal zou zitten weet ik tot op de dag van vandaag niet, maar een daverende verrassing was zijn interventie wel.

Na die avond heb ik het verhaal wel kunnen reconstrueren en kan ik verklaren waar mijn stemadvies vandaan kwam. Op 6 april 1981 hielden we in het bekende linkse zalencomplex Rasa een openbare avond over El Salvador, het land waar een burgeroorlog woedde. Het was kort voor de Tweede-Kamerverkiezingen van 26 mei. Het was de eerste keer dat de IKB zelf aan de verkiezingen deelnam, onder het motto Geen bommen maar banen. In een tijd van oplopende werkloosheid en bezuinigingen vonden we het programma van PSP en CPN niet radicaal genoeg.  Op 22 mei hielden we ook een redelijk succesvolle verkiezingsavond in Utrecht, waarop ik een van de sprekers was.

Affiche van onze Utrechtse afdeling met de bewuste avonden

Uiteindelijk haalden we onder lijsttrekkerschap van Wim Schul niet meer dan een schamele 1814 stemmen, 0,02% van het totaal. En daar hadden we dan 18.000 gulden voor moeten ophoesten om mee te mogen doen . We maakten nog een filmpje voor de zendtijd politieke partijen, waarop Proloog-actrice Thea Roding op gedragen theatrale toon een radicaal programma bepleitte tegen de achtergrond van een kabbelende vijver met dobberende eendjes.

Dat we een avond hielden over El Salvador was niet zo vreemd. Het steunen van de Sandinisten in Nicaragua – inmiddels triest genoeg politiek volkomen gedegenereerd - en de oppositie in El Salvador was een van onze hoofdactiviteiten in die jaren. De klassieke solidariteitsbeweging lag ons beter dan steeds radicaler wordende autonome bewegingen in Nederland zoals de Amsterdamse kraakbeweging, waar het meer en meer om confrontatie om de confrontatie ging. In Utrecht hielden we ons als afdeling ook wat afzijdig van de grote protestbeweging tegen de sloop van het bos Amelisweerd en van de Slag om Amelisweerd in september 1982.

Tijdens een demonstratie in Rotterdam

Het Nederlandse Nicaragua Comité was gevestigd in de Utrechtse Van Speijkstraat en rond El Savador was de ex-zeeman Hans erg actief. Onze steun werd in het begin met argusogen bekeken, ook al omdat sommige trotskisten in de Midden-Amerikaanse regio een eigen strijdbataljon vormden en kritisch stonden tegenover Sandinisten en de beweging in El Salvdor. Wij konden die argwaan wegnemen omdat we geen dubbele agenda hadden en we relatief veel mensen konden leveren voor activiteiten zoals huis-aan-huiscollectes. Landelijke bekendheid kreeg de solidariteit met El Salvador na de moord op de vier IKON-journalisten in El Salvador, toen het Amsterdamse comité El Salvador een briljante actie bedacht: er werden vijf kruisen geplaatst voor het Amerikaanse consulaat op het Museumplein in Amsterdam – vier voor de journalisten en één voor de 40.000 omgekomen Salvadorianen. Het was een actie die enorm veel publiciteit opleverde.

Een openbare avond als die over El Salvador was ook kenmerkend voor ons werk. We organiseerden regelmatig avonden over actuele politieke thema’s (zoals het eurocommunisme, de Oosteuropese oppositie, de 35-urige werkweek, de Duitse Berufsverbote, de oorlog in Libanon) en daarnaast ook scholingsavonden. Als IKB stonden we in het linkse milieu niet geheel verbazingwekkend dan ook wel bekend als omgevallen boekenkasten. Door de internationale bladen van de Vierde Internationale werden we voortdurend op de hoogte gehouden van ontwikkelingen in de hele wereld en onze internationale voorman Ernest Mandel was een van de toonaangevende linkse intellectuelen van die tijd en publiceerde boek op boek. In Nederland hadden we ook briljante denkers als Marcel van der Linden en Fritjof Tichelman, toen (Fritjof) en later (Marcel) belangrijk op het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis. 

We draaiden onze hand er ook niet voor om vanuit Utrecht een serie scholingsavonden voor sympathisanten in Groningen te organiseren, de onvermoeibare Kees Huysmans en ik reden dan ’s avonds in de auto van Kees op en neer. In Groningen was de latere specialiste op het gebied van consumentenrecht Louise Boelens deelneemster. Van avonden in Utrecht herinner ik me Adrienne van Heteren, die voorvrouw werd van organisaties voor vrijheid van meningsuiting en vrije pers. 

En Wim Berkelaar werd een journalist die zich dagelijks  roert in de media, politiek gezien bepaald geen revolutionair, maar toch: graag gedaan die avond over El Salvador en dat stemadvies Wim!