Het is het tiende album van PJ Harvey. Ik had nog nooit iets van haar gehoord, maar las een recensie van Let England Shake die me aansprak en nieuwsgierig maakte. Op Spotify hoorde ik een aantal nummers, kreeg kippenvel vanaf de eerste noten vanaf de opening en kocht de CD, een van de beste beslissingen die ik in 2011 genomen heb.
Let England Shake is niet zomaar een album met mooie liedjes, maar een met de grootste zorgvuldigheid samengesteld conceptalbum. De sublieme, poëtische teksten gaan allemaal over de ellende van de oorlog (specifiek de Eerste Wereldoorlog en de huidige oorlogen van het Westen in Irak en Afghanistan), afgezet tegen het beeld van haar geliefde, romantische Merry England. PJ Harvey deed research, liet zich inspireren door Pinter, Eliot, Dali, Goya, Doors, Pogues en Velvet Underground en deed tweeënhalf jaar over het schrijven van het album. Ze schreef eerst de teksten en daarna de muziek. Voor de zang koos ze voor een hoge stem, die nogal afwijkt van veel van haar andere werk.: “I couldn”t sing in a rich strong mature voice without it sounding completely wrong. So I had to slowly find the voice, and this voice started to develop, almost taking on the role of a narrator”.
Het album werd in ruim vijf weken tijd opgenomen in een kerk in Dorset, vooral live, met onder meer haar vaste muzikanten John Parish and Mick Harvey. De sound van gitaren, saxofoon, keyboards, bas en drums is subtiel en beheerst, bedoeld om de teksten en de melodieën volledig tot hun recht te laten komen. Speciaal wordt het geluid door de autoharp die PJ Harvey op een aantal nummers bespeelt. Samen met de fotograaf Seamus Murphy, bekend van werk uit Afghanistan, maakte ze video’s bij elk nummer, die op You Tube te vinden zijn en illustreren dat we hier met een doordacht kunstwerk te maken hebben. In New Musical Express schreef Mike Williams dat Francis Ford Copolla dé oorlogsfilm maakte, Hemingway dé oorlogsroman en PJ Harvey hét oorlogsalbum. Het is een album waarin alles klopt: de teksten, de zang, de melodieën, de instrumenten, de sound, de volgorde.
Let England Shake kent een verpletterend eerste deel, een rustiger middendeel en een meeslepend , intens, ingetogen slotdeel. Het album begint met het titelnummer, een hypnotiserende melodie, gedragen door autoharp en xylofoon. De openingsregels hakken er meteen in:
The West’s asleep. Let England shake,
Weighted down with silent dead.
I fear our blood won’t rise again
Het tweede nummer, The Last Living Rose, gaat over Engeland:
Let me watch night fall on the river
The moon rise up and turn to silver,
The sky move,
The ocean shimmer,
The hedge shake,
Tle last living rose quiver
The glorious land begint met de oorlogsreveille Regimental March en de Police-sample The Bed’s Too Big Without You en is een onvergetelijke, magistraal gezongen aanklacht tegen de oorlog, met herhaalde uitroepen Oh America, Oh England tussen de coupletten door en een geweldige gitaarjengel:
How is our glorious country ploughed?
Not by iron ploughs;
Our land is ploughed by tanks and feet marching
(….)
And what is the glorious fruit of our land?
Its fruit is deformed children.
What is the glorious fruit of our land?
Its fruit is orphaned children.
Onmiddellijk volgt het absolute hoogtepunt, het vierde nummer, The Words that Maketh Murder, ik denk het mooiste anti-oorlogsnummer ooit:
I have seen and done things I want to forget;
Soldiers fell like lumps of meat
Blown and shot out beyond belief;
Arms and legs were in the trees.
(…)
I have see things and one things I want to forget;
A Corporal, who’s nerves were shot;
Climbing beind a fiece, gone sun,
Flies swearming everyone,
Death lingering, stunk,
Over the whole summit peak,
Flesh quivering in the heat.
This was something else again.
I fear it cannot be explained.
The words that maketh murder.
Woorden die extra kracht krijgen door de slotzinnen” What if my take my problem to the United Nations? En dat op de melodie van Summertime Blues van Eddie Cochran..
Na die serie van vier prachtnummers snapt PJ Harvey dat de luisteraars naar adem happen en neemt ze wat gas terug met All and Everyone, On Battleship Hill, England, In the Dark Places en Bitter Branches. Allemaal fraai, maar net iets minder dan de openingsserie.
Het ingetogen drieluik waarmee het album afsluit is een fraaie apotheose. Het heel subtiele , zacht gezongen Hanging in the Wire, met Mick Harvey als tweede stem en een prachtige pianopartij. Written on the Forehead, met een sample van het rapnummer Blood and Fire, ook zo ingetogen , met een schitterende melodie, over mensen die een stad proberen te ontvluchten en de herhaalde slotzin Let it burn, let it burn. Het meerstemmige, ontroerende slotstatement Colour of the Earth, met de tekst die hele album samenvat:
Louis was my dearest friend
Fighting in the Anzac trench.
Louis ran forward from the line,
And I never saw him again.
(…)
If I was asked to tell
The colour of the earth that day;
It was dull, and browny-red,
“the colour of blood” I’d say.
De tijd zal leren of mijn oordeel stand houdt, maar ik vind Let England Shake een creatieve schepping van grootse schoonheid en het belangrijkste geëngageerde kunstzinnige statement van het nieuwe millenium.
